Herkomst onverwachte gewasbeschermingsmiddelen in waterkwaliteitsmetingen

Beschrijving

Doel:
Doel is het achterhalen van de herkomst van een zevental werkzame stoffen van gewasbeschermingsmiddelen die geen toelating meer hebben in de glastuinbouw, maar nog wel voor overschrijdingen zorgen in waterkwaliteitsmetingen.

Projectbeschrijving:
De hoofdvraag is: Kunnen de concentraties van de onverwachte probleemstoffen verklaard worden uit ander gebruik dan in de glastuinbouw of uit nalevering uit sediment of bodem?

Deelvragen:

• Kunnen de onverwachte probleemstoffen zich goed binden aan bodemdeeltjes en zo ja, wat is er bekend over nalevering uit sediment, invloed van peilverhoging of emissie uit oude kasgrond (van soortgelijke stoffen)?
• Is het concentratieverloop van deze onverwachte probleemstoffen over de jaren consistent met een patroon van nalevering? Kunnen hernieuwde pieken in concentraties gerelateerd worden aan verstoring van de waterbodems door bijvoorbeeld baggeren? Of wordt de nalevering beïnvloed door factoren zoals saneringen van tuinbouwgebieden, veranderingen in peil- en grondwaterstand, en klimaatverandering?
• Zijn deze middelen nog toegelaten als (dier)geneesmiddel of voor particuliergebruik?
• Kan er sprake zijn van illegaal gebruik voor toepassingen in bijvoorbeeld wietteelt?

Aanpak:

1. Literatuurstudie naar de fysisch-chemische eigenschappen van de probleemstoffen die van invloed zijn op binding aan de (water)bodem, mate van oplossing en vrijkomen/nalevering, ook door mogelijke veranderingen in bodem, grondwater en waterpeilen
2. Verzamelen en analyseren van concentratietrends in meetgegevens van de verschillende waterschappen voor de onverwachte probleemstoffen.
3. Interviewen experts
4. Mogelijk gebruik buiten de glastuinbouw analyseren (Quickscan)
5. Bepalen van mogelijkheden voor handelingsperspectief
6. Rapportage
7. Kennisverspreiding naar doelgroepen door middel van vakblad en presentatie

Projectleiding en afstemming met opdrachtgever/begeleidingscommissie.

Resultaten

Conclusies
De acht onverwachte stoffen (bitertanol, fipronil, imidacloprid, pendimethalin, permethrin, thiamethoxam, thiofanaat-methyl en carbendazim) worden aangetroffen in het oppervlaktewater. Zeven van de acht overschrijden in meer of mindere mate de oppervlaktewaternormen in de vier onderzochte glastuinbouwgebieden. Zeven van de acht onverwachte stoffen zijn inmiddels verboden als gewasbeschermingsmiddel.
Voor de glastuinbouw als bron kan de toepassing als gewasbeschermingsmiddel - voordat het verbod van kracht was - hebben bijgedragen aan de normoverschrijdingen wanneer sprake was van geen of onvoldoende aansluiting van de kassen op het riool en de gewenste zuivering nog niet werd uitgevoerd of onvoldoende effectief was. Of dat er sprake was van lekkages in de kassen. Eventueel kan ook illegaal gebruik na het verbod hebben plaatsgevonden.

Aanbevelingen
De onderzoekers bevelen aan om voor alle acht stoffen de jaarlijkse monitoring in het oppervlaktewater voort te zetten en systematisch na te gaan of de gehalten afnemen. Ook wordt aanbevolen om in relevante situaties (honden met fipronil- of imidaclopridhoudende antivlooienmiddelen en –banden, die in het oppervlaktewater zwemmen) te onderzoeken of het betreffende water de stoffen bevat. En zo nodig het zwemmen van deze honden in het gebied te verbieden.
Recent gebruik in de periode dat er nog een toelating was kan ook bij hebben gedragen aan de normoverschrijdingen, wanneer de vereiste zuivering toch onvoldoende was terwijl de aansluiting en lozing van het proceswater via het riool niet optimaal werkte. Ook lekkages in de kassen worden genoemd. Advies is het blijven monitoren van deze stoffen en een check op illegaal gebruik.
CLM adviseert om bij monitoring en evaluatie van normoverschrijdingen van glastuinbouwgebieden de verdiepingsanalyse en beslisboom te gebruiken die als onderdeel van dit project is ontwikkeld.