‘Inzet eDNA draagt bij aan betere opsporing lekkages uit kassen’

Het Hoogheemraadschap van Delfland zet de zogeheten eDNA-techniek sinds begin dit jaar op bredere schaal in om lekkages en lozingen bij glastuinbouwbedrijven op te sporen. Met deze aanpak kan een verhoogd stikstofgehalte doorgaans gericht worden herleid naar een specifiek bedrijf. Zo kunnen lozingen en lekkages uit kassen volgens handhaver Roy Kalpoe sneller, goedkoper en betrouwbaarder worden opgespoord.

Wanneer het Hoogheemraadschap van Delfland voorheen een lozing of lekkage constateerde in een glastuinbouwgebied, was het volgens Kalpoe niet altijd eenvoudig om de bron te achterhalen en te bepalen bij welk (glastuinbouw)bedrijf sprake was van lekkages of ongewenste lozingen. “Dit was een behoorlijke klus”, geeft hij aan. “Wanneer we een verhoogd stikstofgehalte - een belangrijke parameter en/of indicator voor een lozing of lekkage - maten in het oppervlaktewater, lieten we meestal onderzoeken welke residuen van gewasbeschermingsmiddelen in het water zaten. Dit hielp ons te bepalen van welk glastuinbouwbedrijf de vervuiling mogelijk afkomstig was. Maar een dergelijk gewasbeschermingsmiddelenonderzoek kost veel tijd en is duur. Ook worden gewasbeschermingsmiddelen steeds breder, in meerdere teelten, ingezet. Dat maakte het lastiger om een lekkage of een ongewenste lozing te kunnen herleiden naar een specifiek bedrijf. Bij het werken met eDNA is dat een stuk eenvoudiger.”

Sneller, goedkoper en betrouwbaarder
Deze techniek is gestoeld op het feit dat - net als elk organisme- ook ieder type gewas een eigen DNA heeft. Het eDNA van tomaat en paprika was al langer bekend, en daarvan maakt Delfland dan ook al sinds 2021 gebruik bij opsporing. Vorig jaar werd – met financiering van Stowa en Delfland - ook het eDNA van diverse andere soorten gewassen bepaald. “We kennen nu het eDNA van chrysant, komkommer, amaryllis, roos, tomaat en paprika; daarmee ‘coveren’ we ongeveer 90 procent van het tuinbouwareaal in ons gebied.
Met behulp van de zogeheten qPCR-techniek - vergelijkbaar met de PCR-testen bij corona - kunnen we in het laboratorium bepalen welk eDNA in een watermonster aanwezig is. Een dergelijke test doen we alleen wanneer het oppervlaktewater daadwerkelijk vervuild is en sprake is van een verhoogd stikstofgehalte. Op basis van de uitkomsten, kunnen we het zoekgebied naar de bron verkleinen. Zo wordt voor ons snel inzichtelijk van welk bedrijf de vervuiling afkomstig is. Ofwel: de inzet van eDNA draagt bij aan een betere opsporing van lekkages uit kassen. Hierdoor is het doen van het eerdergenoemde gewasbeschermingsmiddelenonderzoek niet meer nodig. Dit bespaart kosten, ook kunnen we veel sneller werken. De analyse kan in principe binnen een dag worden uitgevoerd. Daarbij is de informatie betrouwbaarder.”

In gesprek
Wanneer duidelijk is waar de vervuiling vandaan komt, gaat Kalpoe met de betreffende teler in gesprek. “In 95 procent van de gevallen is het verhoogde stikstofgehalte niet het gevolg van een bewuste lozing, maar van een lekkage. Samen met de teler kijk ik dan waar deze zit en hoe hij deze kan oplossen. Het tegengaan van lekkages in de glastuinbouwgebieden is namelijk ontzettend belangrijk voor de waterkwaliteit. Bijkomend voordeel voor de ondernemers is dat ze ongewenst verlies van water en voedingsstoffen voorkomen. Tuinders waarderen het doorgaans als ik bij hen aanklop om aan te geven dat waarschijnlijk sprake is van een lekkage.”

Volgens Kalpoe wijst onderzoek uit dat gemiddeld één procent van het water op tuinbouwbedrijven wegloopt. “In de afgelopen jaren is wat dit betreft al flink wat winst geboekt en met eDNA kunnen we verdere puntjes op de i zetten. Ofwel: dit helpt om verdere stappen te zetten in de verbetering van de kwaliteit van het oppervlaktewater en het voorkomen van lekkages op glastuinbouwbedrijven.”

Lekdicht
De handhaver geeft aan dat tuinders ook zelf watermonsters kunnen nemen of laten nemen, om deze te onderzoeken op het eDNA van hun gewas. “Je kunt dus als ondernemer ook zelf gebruikmaken van deze techniek om te onderzoeken of er sprake is van een lekkage vanuit jouw kassen. Zo kun je er dus voor zorgen dat je ‘lekdicht’ bent. Voorkomen is altijd beter dan genezen.”

Ondernemers die meer informatie wensen over eDNA en of monstername kunnen via loket@hhdelfland.nl contact opnemen.