Vochtsensoren helpen bij het plannen van de watergift: eindrapport

Bij de grondgebonden teelten is het onmogelijk de waterkringloop volledig te sluiten waardoor er vaak sprake is van een bemestingsoverschot én een beregeningsoverschot. Deze combinatie geeft een hoog risico van uitspoeling van nutriënten. Wat ook meespeelt is dat de bodem voor veel telers een ‘black box’ is. De processen die zich daarin afspelen zijn onzichtbaar en de parameters zijn moeilijk meetbaar. De watergift wordt daarom vaak gebaseerd op gevoel en ervaring.

De afgelopen jaren is er veel onderzoek gedaan naar de toepassing van lysimeters en vochtsensoren. Lysimeters zijn in de praktijk moeilijk te implementeren vanwege een aantal praktische en teeltkundige redenen en de relatief hoge kostprijs. Bodemvochtsensoren hebben deze nadelen niet of aanzienlijk minder. Daar staat tegenover dat het meten van uitspoeling hiermee niet direct mogelijk is. Recent is het rapport afgerond betreffende het onderzoek naar het gebruik van vochtsensoren. Het rapport is beschikbaar via onderstaande link.

Meten verzadigingsgraad bodem versus vochtgehalte
Nadat in een vorig traject met telers de randvoorwaarden voor bodemvochtsensoren was besproken en er een keuze was gemaakt voor de DACOM-‘Sensetion’, zijn deze uitvoerig getest. Aanvankelijk bleek dat het meetsignaal zoals dat uit de sensoren kwam niet zonder meer bruikbaar was. Het ‘Sensetion’ concept is namelijk gebaseerd op het bepalen van de verzadigingsgraad van een bodem als signaal voor beregenen. Voor toepassing in de glastuinbouw is juist een sensor nodig die het daadwerkelijke vochtgehalte meet. Als eerste zijn daarom formules ontwikkeld om het meetsignaal te kunnen omrekenen. Daar zijn ook kalibraties voor uitgevoerd met behulp van een meetopstelling. Uiteindelijk kon het meetsignaal worden omgezet naar een werkelijk vochtgehalte. Omdat het ondoenlijk was dit voor alle bodemtypes en bedrijfsspecifieke situaties uit te voeren is er een soort gemiddelde formule ontwikkeld die voor alle bodemtypes de omrekening kan doen. De sensoren zijn vervolgens uitgetest in de praktijk op een aantal bedrijven met diverse teelten en bodemsituaties. Op een aantal bedrijven was ook een lysimeter aanwezig, zodat parallel aan de metingen van vochtgehalten op diverse diepten de uitspoeling kon worden gemeten.

Resultaten metingen met vochtsensoren
De resultaten laten zien dat het gietpatroon goed te volgen is in de bodem via de vochtsensoren op 15 en 20 à 25 cm. Ook kunnen trends worden gesignaleerd of de bodem natter wordt of juist uitdroogt. Herplaatsing van de sensoren is dan wel een spelbreker omdat de vochtgehalten vrijwel nooit op hetzelfde niveau terugkomen. Helaas vertonen de sensoren op 60 cm diepte bij de onderzochte bedrijven nauwelijks tot geen verandering in vochtgehalte. Het lijkt er daarom op dat een sensor op 60 cm diepte niet geschikt is om uitspoeling te signaleren en om als waarschuwing te kunnen dienen. Voor bedrijven waar het grondwater zich op grotere diepten bevindt speelt dit wat minder, hoewel ook in die situaties de pieken enb dalen sterk worden afgevlakt is en daarom uitspoeling niet eenvoudig is op te merken uit de patronen van de vochtgehalten.

Combinatie sensoren met bodemvochtmodel
De combinatie van sensoren met een bodemvochtmodel geven een beter beeld van de situatie, omdat hiermee overschotsituaties beneden de wortelzone kunnen worden berekend. Het is echter onder de gegeven praktische omstandigheden lastig om dit toe te passen vanwege de moeilijke omrekening naar absolute vochtgehalten. De onzekerheid van de uitkomst van een berekening is daardoor vrij groot. Door de grote verschillen in bodemspecifieke parameters tussen individuele bedrijven kunnen de verschillen tussen een berekende waarde en de werkelijkheid vrij groot zijn.

Ontwikkeling virtuele lysimeter in nieuw te starten project
Niettemin geven vochtsensoren in het algemeen de teler ondersteuning bij de dagelijkse planning van de watergift. Vooral in de tweede teeltlaag, op ca 20 cm diepte zijn ze een belangrijke indicator voor het optreden van uit-/indroging van de bodem en een signaal om de watergift te starten. Om toch adequaat aan de zorgplicht te kunnen voldoen, verdient het aanbeveling om voor de praktijk een virtuele lysimeter te ontwikkelen, waarbij zowel de watervraag, wateraanbod als waterberging in de bodem wordt berekend. Eventueel kan dit worden aangevuld met (goede) vochtsensoren om het geheel te kunnen bewaken. Binnenkort zal hiervoor een nieuw project worden opgestart. Het project zal worden uitgevoerd door Wageningen University & Research, Business Unit Glastuinbouw en gefinancierd door de topsector Tuinbouw, Stichting Programmafonds Glastuinbouw en Stowa.

Lees via onderstaande links meer over dit onderzoek en het eindrapport.

Meer nieuws