Virussensor doet examen met proceswater van bedrijven

Het project ‘Ontwikkeling virussensor’ mikt op een handzame en betaalbare sensor, die telers snel inzicht biedt in de aanwezigheid van pathogene virussen in hun watersysteem. Na een moeizame start is er recentelijk veel vooruitgang geboekt. “Het is nog te vroeg om van een doorbraak te spreken, maar we zijn allemaal enthousiast”, zegt Kees Koopal van Sendot Research.

Om verspreiding van via water overdraagbare pathogene virussen te voorkomen, zijn sommige bedrijven zeer terughoudend met het recirculeren van water. Eén van de achterliggende oorzaken is dat het water niet op de bedrijven zelf kan worden getest op de aanwezigheid van virulent materiaal.
“Wat telers missen, is een handzame en betaalbare sensor die realtime duidelijkheid biedt”, vat onderzoeker Kees Koopal van Sendot Research samen. “Het zou veel water en meststoffen kunnen besparen. Minstens zo belangrijk voor telers zelf is dat ze met een dergelijke sensor meer zekerheid krijgen over de actuele fytosanitaire gezondheidssituatie op hun bedrijf.”

Bruikbaar concept
Kortom, er is in de praktijk behoefte aan snelle virusdetectie en daar wordt nu twee jaar aan gewerkt door een consortium van kennisinstellingen en bedrijven. Evaluaties van bekende detectiemethoden en protocollen leverden in eerste instantie niet de gehoopte resultaten op. In de loop van vorig jaar kon echter toch de stap worden gezet naar een bruikbaar concept, vertelt Koopal.
“We zijn er in geslaagd om secundaire antilichamen voor komkommerbontvirus en PlamV zodanig te labelen met een fluorescente stof, dat we die met een optische sensor kunnen detecteren”, zegt hij. “Bovendien zijn we er vrijwel zeker van dat het dan om ‘levend’ virusmateriaal gaat, dat in staat is om planten via het water te infecteren. In het lab is aangetoond dat het werkt. Nu moeten we zien of dat ook het geval is onder praktijkomstandigheden. Dat gaan we de komende maanden uitzoeken.”

Spoelwater tijdig vervangen
Bollenteler Gerard Menting uit Ens, die beducht is voor PlamV in zijn leliekraam, onderschrijft het belang van snelle, betrouwbare virusdetectie. “Ons verwerkingsseizoen duurt kort. Het spoelen van de bollen na de oogst is een essentiële schakel in het proces. Wanneer er virus in een partij zit, wil je dat heel snel weten, zodat je het water meteen kunt behandelen wanneer die partij is gespoeld.”
Een virusinfectie leidt tot groeiremming en tot plantuitval in zowel de bollenteelt als de broeierij. Menting benadrukt dat PlamV in de tien jaar dat het nu in Nederland is, al veel schade heeft veroorzaakt. “Een beetje uitval kun je wel lijden, maar potexvirussen zoals PlamV en Tulpenvirus-X kunnen zich via water en tijdens het groeiseizoen in de bodem snel verspreiden. Wij hebben al partijen af moeten schrijven en moeten vervangen door virusvrij materiaal. Dat is kostbaar. Je wilt je spoelwater tijdens het werk kunnen controleren, om besmetting van gezonde parttijen te voorkomen. Een handsensor waarmee we het water frequent kunnen controleren, zou echt reuze handig zijn en veel onkosten kunnen besparen.” 

Examen
Over de zojuist gestarte testfase in de praktijk zegt Kees Koopal: “Nu mag de virussensor examen afleggen. Medewerkers van Groen Agro Control en SCFF verzamelen water- en gewasmonsters bij de leden van de BCO, waaronder Bloembollenbedrijf Menting en Brabant Plant. De telers zijn enthousiast, maar voorzichtigheid blijft geboden. Of onze detectiemethodiek ook onder praktijkomstandigheden goede functioneert, moet nog blijken. Desondanks ziet het verhaal er een stuk positiever uit dan een goed jaar geleden. Voor dat enthousiasme valt dus ook best iets te zeggen.”

Het project ‘Ontwikkeling virussensor’ wordt mogelijk gemaakt door Stichting Kennis in je Kas (KijK), Plantum, Stimuflori, Stowa en de Topsectoren Tuinbouw en Topsector Water, met medewerking van Sendot Research, Groen Agro Control, SCFF, KWR en Glastuinbouw Nederland.