Virtuele lysimeter werkt, finetuning nodig

Tijs Kierkels

Een virtuele lysimeter kan helpen om uitspoeling en overmatig watergeven in de grondteelt te voorkomen. Ervaringen op vier bedrijven laten zien dat zo’n tool in de computer een goed hulpmiddel is. Voor een praktische toepassing is het nodig om de kasbodem goed in beeld te hebben. Nieuwe deelnemers zijn welkom.

De Zorgplicht grondgebonden teelten bepaalt dat tuinders met grondteelt zich moeten inspannen om uitspoeling van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen te voorkomen. Een goede manier om dat te doen, is watergeven naar behoefte.
Het beste instrument om te controleren of dat lukt, is een lysimeter. Dat is een grote bak tussen het gewas, gevuld met kasgrond en beplant met het gewas. Aan de onderkant vang je het drainagewater op en zo weet je precies hoeveel er uitspoelt. Aan de hand daarvan kun je de watergift aanpassen.
Een lysimeter in de kas is echter erg onpraktisch in het gebruik. Daarom ontwikkelen onderzoekers onder leiding van Wim Voogt van Wageningen University & Research een virtuele versie. Een instrument in de computer dat voortdurend de waterbalans opmaakt. Daarvoor moet je drie zaken weten: de watergift, hoeveel water het gewas opneemt en verdampt en het gedrag van het water in de bodem.

Bodemkenmerken
Wim Voogt: “De eerste is uiteraard bekend, de tweede kunnen we inmiddels goed benaderen, maar de uitdaging ligt bij de derde. Voor de beweging van het water in de bodem hebben we die verdeeld in drie lagen. Je moet dan de kenmerken voor het vasthouden van bodemvocht - de ‘vochtkarakteristieken’ - van die drie lagen weten. Het succes van de inzet van de virtuele lysimeter hangt af van de nauwkeurigheid waarmee je de bodem in beeld weet te brengen.”
Met bodemmonsters bepalen de onderzoekers eerst de fracties lutum, leem, zand en organische stof in de drie grondlagen. Daarmee kun je de bodemeigenschappen uitrekenen. Dit is een beproefde methode, die resulteert in een standaardreeks karakteristieken, bekend onder de namen Staringreeks of ook wel de Van Genuchtenreeks.
“Maar wat blijkt? Als je het model toepast op kasgronden gaat het niet helemaal op. Deze standaardreeks is ontwikkeld voor open teelten. Kasgronden gedragen zich toch wat anders, omdat de grondbewerking alleen oppervlakkig is en je weinig verdichting door zware machines hebt, maar ook door de veel hogere aanvoer van organische stof. Je overschat daardoor de dichtheid van de bodem”, vertelt Voogt.

Praktijkervaring
Voor de eerste drie proefbedrijven kon dat goed worden gecorrigeerd. Het gaat om bedrijven met chrysanten, zomerbloemen en alstroemeria. Hier was het goed mogelijk om de waterbehoefte meer af te stemmen op het gewas, zodat de uitspoeling verminderde.
Een nieuwe uitdaging deed zich echter voor toen de virtuele lysimeter werd toegepast op een biologisch groenteteeltbedrijf. Voogt: “Dat bedrijf heeft een diepe grondwaterstand; in de zomer enkele meters. Bovendien heeft de grond een nog veel hoger organisch stofgehalte. Voor zo’n geval werkt het standaardmodel niet. Dat kan best bijgepast worden, maar dat heeft ons wel enige tijd gekost.”
De conclusie bij deze vier bedrijven is dat de virtuele lysimeter goed werkt, mits je de bodemkenmerken goed invoert.

Gratis tool
“De bedoeling is om ‘m gratis ter beschikking te stellen voor iedereen. Daar zal dan wel een handleiding bij moeten om hem op de bedrijfskenmerken af te kunnen stemmen. De vraag is nog wat je in de wat moeilijkere gevallen doet. Je zou dan met vochtsensoren kunnen werken die trends aangeven. Dan kun je aan de hand van de bodemmetingen de parameters van de bodem bijstellen. Maar eigenlijk willen we een systeem dat ook zonder vochtsensoren betrouwbaar genoeg is. Die zijn dan alleen voor de uitzonderingsgevallen, bij bijzondere bodemkenmerken”, vertelt hij.
Verder zal het nodig zijn om bedrijfsvoorlichters bij te praten zodat de introductie niet op onduidelijkheden of kinderziektes stuit. Tot nu toe zijn de deelnemende bedrijven door de onderzoekers zelf benaderd. Nu kunnen telers zich melden als ze de virtuele lysimeter willen uitproberen en toepassen op hun bedrijf.

Dit project valt onder het innovatieprogramma Glastuinbouw Waterproof en wordt mede gefinancierd door Kennis in je Kas (KijK).

Meer nieuws