Praktische maatregelen om lekkages vanuit kassen te voorkomen

Jeroen Mandemakers (Witteveen+Bos), Manfred Wienhoven (Ecorys)

Om te kunnen voldoen aan de Europese waterkwaliteitsnormen in het oppervlaktewater is vanuit de glastuinbouwsector de stip aan de horizon gezet tot een nagenoeg nulemissie van nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen naar oppervlaktewater in 2027. In de afgelopen jaren zijn grote stappen voorwaarts gezet. Uit jaarlijkse metingen blijkt echter dat de verbetering in de waterkwaliteit nog niet overal afdoende is. Een signaal vanuit de uitvoering van de gebiedsgerichte aanpak in de regio’s Westland en Oostland is dat lekkages vanuit de kassen hierbij mogelijk een rol spelen.

Lekkages kennen diverse oorzaken. Lekwater komt bijvoorbeeld van druppelaars die losschieten uit de mat, van matten die scheef liggen en eindkapjes van de goot die lekken. Ook verouderde aansluitingen tussen leidingen en tanks en lijmverbindingen die niet meer waterdicht zijn, zijn voorbeelden van lekkages in de kas. Belangrijke aanwijzingen dat er iets lekt zijn algengroei op folie/gronddoek of aan gootmondingen, plassen in de paden of natte en gladde plekken.
Het waterstroommodel van Wageningen University & Research, Business Unit Glastuinbouw geeft aan dat 1,5 % van het waterverbruik naar de grond weglekt. Het weglekkende water kan meststoffen of gewasbeschermingsmiddelen bevatten die dan in oppervlaktewater of grondwater terechtkomen. Dit is onwenselijk vanuit milieuperspectief. Daarnaast betekent dit een verliespost voor de sector.

Doelstelling pilotonderzoek
Binnen het project is een aanpak ontwikkeld die is gericht op het beperken van indirecte emissies naar het oppervlaktewater (lekkages via bodem en grondwater). Hierbij stond het project de volgende doelstellingen voor:

  1. Het toetsen van ‘nullozing’ op basis van feitelijke waterkwaliteitsgegevens, emissieroutes worden beschreven en relatief geduid;
  2. Beschikbare kennis over lekstromen binnen de bedrijfsvoering wordt onder de aandacht gebracht van de huidige ondernemers;
  3. Telers krijgen inzicht in hun waterstromen, milieuaspecten worden onder de aandacht gebracht en er wordt geholpen bij het oplossen van de lozingsproblematiek;
  4. Komen tot een praktisch uitvoerbare aanpak om (de kans op) lekstromen uit de kas zoveel mogelijk te beperken.

Optimaal lekkagevrij
In samenwerking met de tuinders die hebben meegewerkt aan het onderzoek zijn praktische maatregelen op een rij gezet om deze lekkages te voorkomen. Voor het opstellen van praktische maatregelen is een onderscheid tussen nieuwbouw, renovatie en bestaande bebouwing van de kassen relevant. Een systematische aanpak waar bij nieuwbouw de bouw en inrichting optimaal lekkagevrij wordt uitgevoerd is efficiënt en kosteneffectief. Bij renovatie is het ook mogelijk inrichting en materialen via een systematische aanpak te verbeteren. Bij bestaande bebouwing is vooral risicogestuurde controle en tijdig storingen verhelpen belangrijk.
In dit onderzoek naar lekkages vanuit de kas richting oppervlaktewater is vastgesteld dat via verschillende routes lekkage van water plaats kan vinden. Dit kan leiden tot ongewenste en onbewuste emissie van nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen naar het oppervlaktewater. De geschatte emissiepercentages zijn laag, maar zeker voor gewasbeschermingsmiddelen geldt dat lage concentraties evengoed een grote invloed kunnen hebben op de waterkwaliteit.

Meer nieuws