Jim van Ruijven: “Ondanks droogte nog weinig zorgen over oplopende natriumcijfers”

Vanwege de aanhoudende droogte zijn de meeste glastuinbouwbedrijven al geruime tijd aangewezen op gietwater van andere oorsprong. Daar zit dikwijls wat natrium in, waarvan de concentratie bij hergebruik van drainwater geleidelijk oploopt. Volgens onderzoeker Jim van Ruijven van Wageningen University & Research hoeft dat nog geen aanleiding te zijn om over te gaan tot lozen. De meeste gewassen verdragen namelijk meer natrium dan voorheen werd aangenomen.

Met de huidige aanhoudende droogte dringt de vraag zich op of langdurige droge perioden een trend zijn of een toevallige samenloop van omstandigheden. “Afgaande op de statistieken van het KNMI is er wel degelijk sprake van een trend”, zegt Van Ruijven. “Op jaarbasis neemt de hoeveelheid neerslag licht toe. Het gemiddelde ligt al boven de 850 mm en dat is zo’n 50 mm meer dan dertig jaar terug. We zien echter ook dat het in de periode oktober-maart steeds natter wordt, terwijl er in het zomerhalfjaar minder regen valt. Dat is allemaal het gevolg van de klimaatverandering, die het weersysteem in Noordwest-Europa op deze wijze beïnvloedt. En als het in de zomer dan toch een keer regent, is het vaak kort en hevig.”

Ruimere afvoer- en opvangcapaciteit
Voor de lange termijn betekent dit dat tuinbouwbedrijven er verstandig aan doen om hun afvoer- en opvangcapaciteit voor hemelwater te verruimen. Kassenbouwers anticiperen daar al op met ruimer bemeten goten en afvoerpijpen. Ook bassins en silo’s dienen te worden verruimd tot - afhankelijk van de teelt - wel 2.000 à 3.000 m³/ha.

“Bij nieuwbouw is dat een goed uitgangspunt, op bestaande bedrijven is daar meestal geen ruimte voor”, erkent de onderzoeker. “Dit betekent dat bedrijven soms voor langere perioden aangewezen zijn op aanvullend gietwater uit andere bron, dat vaak wat natrium bevat. In hoge concentraties kan dat schadelijk zijn voor gewassen. Oplopende natriumcijfers zijn dan ook de voornaamste aanleiding om drainwater af en toe te lozen en het gietwater aan te vullen met vers, relatief natriumarm water.”

EcoNutri
Uit vrees voor eventuele gewasschade zijn daarvoor altijd veilige marges geadviseerd en aangehouden. Vanwege het beleid om ook het lozen van meststoffen zoveel mogelijk te beperken én de wens om gietwater en meststoffen zo efficiënt mogelijk te benutten, is het zinvol om na te gaan of het lozen kan worden uitgesteld. In het Europese project EcoNutri is daar voor meerdere gewassen onderzoek naar gedaan door Tommaso Barbagli van Wageningen University & Research in Bleiswijk. Als teamleider Rootzone Dynamics is Van Ruijven daar van meet af aan nauw bij betrokken.

“Op dit moment vindt er onderzoek plaats in aardbeien”, meldt de onderzoeker. “Tomaat, gerbera, roos, Phalaenopsis, paprika en komkommer kwamen al eerder aan bod. Tot nu toe zien we consequent dat de grenswaarden ruim boven de normen liggen die telers aanhouden. Ze verschillen wel van gewas tot gewas. Voor Phalaenopsis is 6 mmol/l in de wortelzone een veilige grenswaarde, voor komkommer 8 en waarschijnlijk nog hoger, voor gerbera 10 en voor tomaat is er zelfs bij 15 mmol/l niets aan de hand. Het is ook bekend dat planten uit voedingswater met relatief veel natrium meer van dat element opnemen, eveneens zonder nadelige gevolgen. Er ligt dus veel ruimte om de lozingsgrenzen te verleggen en langer door te gaan met recirculeren.”

Tips
Van Ruijven maakt zich vooralsnog dus weinig zorgen over het bereiken van schadedrempels. Hij geeft telers de volgende tips:

• “Lees de publicaties over deelprojecten van EcoNutri op de website van Glastuinbouw Waterproof.
  “Kennis over de ins en outs van het onderzoek kan al veel twijfels wegnemen.”
• Maak je gebruik van omgekeerde osmoseapparatuur om bronwater voor te zuiveren? Push de apparatuur dan niet te veel.
  “Dat gaat namelijk ten koste van het resultaat en dan haal je alsnog meer natrium binnen.”
• Heb je structureel moeite met hoge natriumconcentraties? Overweeg dan de aanschaf van selectieve natriumverwijderaars om drainwater mee te behandelen. “Daarmee reduceer je de afvalwaterstroom aanzienlijk. Realiseer je wel dat er bij die behandeling afhankelijk van het type installatie ook wat kalium en nitraat verloren kan gaan.”
• Wil je toch een keer lozen op het riool? Zorg dan dat het water eerst wordt gezuiverd en ga na of de flush verantwoord is af te voeren.
  “Dit klinkt als een open deur, maar wanneer meerdere bedrijven op dezelfde leiding zijn aangesloten, kan gelijktijdig lozen wel degelijk tot plaatselijke overlast leiden. Stem het gewoon even af met je buren.”