Guus Meis: “Breed overleg is complex en kost tijd, maar loont wel”

Jan van Staalduinen

Er wordt al geruime tijd ingezet op kwaliteitsverbetering van het grond- en oppervlaktewater. De glastuinbouw is hierin één van de vele stakeholders. Hoog op de eigen agenda staat ook de beschikbaarheid van goed gietwater. Guus Meis zit namens de sector aan veel landelijke en regionale overlegtafels waar deze vraagstukken en daaraan gerelateerde projecten onderwerp van gesprek zijn. Hij neemt ons mee in de actualiteit.

Met projecten in en om de kas – hoe belangrijk die ook mogen zijn om de waterhuishouding op bedrijfsniveau te optimaliseren – houdt Guus Meis zich meestal niet bezig. Hij is meer de man van het grote plaatje. Een goede watervoorziening is cruciaal voor alles wat leeft en trekt zich weinig aan van door mensen getrokken grenzen. Toch heeft de sector daar wel mee te maken, op tal van niveaus en in verschillende hoedanigheden. Goed watermanagement vereist breed gedragen afspraken en concrete maatregelen om doelstellingen gerealiseerd te krijgen. Kwalitatief en kwantitatief, internationaal en nationaal, regionaal en lokaal. Daar waar de glastuinbouw als grootverbruiker van water aanwezig is, praat Meis dikwijls mee.

Meepraten hard nodig
“Meepraten over waterbeleid, knelpunten, maatregelen, onderzoek en projecten is gewoon heel hard nodig”, zegt de Beleidsspecialist Water & Omgeving van Glastuinbouw Nederland. “Enerzijds om onze belangen te laten meewegen in de besluitvorming, anderzijds door specifieke kennis in te brengen en projecten te initiëren, waarbij de inbreng van het bedrijfsleven wenselijk of noodzakelijk is. Bij het overleg zijn vaak veel partijen betrokken, zowel bestuurlijk als uitvoerend. Breed overleg is complex en kost tijd, maar het loont wel om daar actief aan deel te nemen. Als we dat niet zouden doen, wordt er over ons gesproken en beslist. Nu kunnen we samen met de overheden zorgen voor realistisch beleid, dat draagvlak heeft in de praktijk.”

Waterkwaliteit: extra inzet op handhaving
Knelpunten, wensen en oplossingen verschillen van gebied tot gebied. Kijkend naar de kwaliteit van het oppervlaktewater in concentratiegebieden met glastuinbouw is de rode draad wel dat de kwaliteitsverbetering niet snel genoeg gaat. “Ondanks de zuiveringsplicht en de constructieve samenwerking tussen bedrijven en waterschappen in gebiedsgerichte projecten, lijkt de verbetering te stagneren”, erkent Meis. “Dat blijkt uit metingen in meerdere concentratiegebieden. Hoogheemraadschap Delfland heeft al expliciet aangegeven meer inzet te gaan plegen op handhaving. Naast de bekende middelen die al langer in te hoge concentraties worden gemeten, duiken er ook andere middelen op in de analyserapporten. Het spreekwoordelijke lek is dus nog niet boven water.”

Rotte appels
De beleidsspecialist benadrukt dat er in dit verband ook nader onderzoek wordt gedaan naar de aard en omvang van lekverliezen en incidentele waterstromen op tuinbouwbedrijven. “Dat zou nog steeds een voorname oorzaak kunnen zijn van normoverschrijdingen, ondanks de wezenlijke inspanningen die er al zijn geleverd. Het gros van de telers is ongetwijfeld van goede wil en doet echt zijn best om de watersystemen op de bedrijven volledig gesloten te houden. Anderzijds moeten we ook durven onderkennen dat er enkele rotte appels in de mand liggen die de regels simpelweg aan hun laars lappen. Bijvoorbeeld door bewust ongezuiverd water te lozen. Waterschappen en handhavingsorganisaties willen daar nu scherper op inzoomen en harder tegen optreden. Daar valt weinig op af te dingen.”

Goed gietwater
Het tweede grote thema waar Meis over meepraat, is de beschikbaarheid van goed, natriumarm gietwater op korte en lange termijn. Dat is noodzakelijk om minder te hoeven lozen. Vanzelfsprekend is die beschikbaarheid echter niet. Er is vaker sprake van langdurige neerslagtekorten. Bodemdaling in veengebieden en oprukkende verzilting in kustgebieden vragen om een zoektocht naar duurzamere alternatieven.
“Er zijn de afgelopen jaren veel studies en verkenningen uitgevoerd naar deze en andere problemen, zoals het aanhoudende brijnvraagstuk in relatie tot omgekeerde osmose”, zegt de beleidsspecialist. “We komen nu zo langzamerhand in een fase van opgeschaalde projecten om bedachte oplossingen in praktijk te brengen en te toetsen op bredere toepasbaarheid.”

Routekaart
Meis doelt hierbij onder andere op twee grote projecten in het Westland. Het eerste project is een vervolg op het Toekomstplan Gietwatervoorziening en betreft het opstellen van een gebied-omvattende routekaart, die nodig is om de problematiek te specificeren en te koppelen aan nieuw beleid en lokale maatregelen.
Meis: “Dat plaatje moet in januari 2024 compleet zijn. Er moet dan onder andere antwoord zijn gegeven op de vraag hoeveel brijnlozingen er door het jaar heen plaatsvinden, waar dat precies gebeurt en hoe groot de grondwateronttrekking is. De vergunningverleners kunnen dat vervolgens afzetten tegen de afgegeven vergunningen, die nog altijd betrekking hebben op maximaal verwachte hoeveelheden. Als de werkelijke hoeveelheden bekend zijn, kunnen de verwachte effecten afgewogen worden tegen de voor- en nadelen van alternatieven. Op basis daarvan kunnen er onderbouwde keuzes worden gemaakt voor de toekomst. Omgekeerde osmose is daarbij één van de opties.”

CoaStar Broekpolder
Het tweede project, dat vorig jaar concreet werd, is de CoaStar pilot in de Broekpolder. Het plan voorziet onder andere in het ombouwen van twee noodwaterbergingen tot grote bassins. Dit vereenvoudigt de integratie van functionele gietwaterbassins voor de omliggende bedrijven met een nieuwe functie: de ondergrondse opslag van hemelwater in perioden met overvloedige neerslag.
“De functie als noodwaterberging blijft hierin ook behouden”, merkt de beleidsspecialist op. “Als het voor alle stakeholders blijkt te werken, kunnen we bij een bredere uitrol meerdere doelen dienen: het beschikbaar houden van zoet water voor later gebruik, het terugdringen of vertragen van de verzilting én het ontzien van het oppervlaktewatersysteem. Daar zou veel mee geholpen zijn.”

Beluister hier de podcasts die door Glastuinbouw Nederland zijn gemaakt met waterspecialist Guus Meis:
Aflevering 3: Collectieve waterzuivering Westland is robuust en beter voor waterkwaliteit

Aflevering 4: Goed gietwater essentieel, maar niet vanzelfsprekend

Meer nieuws