Inzicht in klimaatadaptatie en efficiënt watergebruik

Jan van Staalduinen

Tijdens het Water Event vorige maand presenteerde Jim van Ruijven van Wageningen University & Research een workshop over klimaatadaptatie en efficiënt watergebruik. Want hoewel het langjarig gemiddelde van de hoeveelheid neerslag in Nederland een stijgende lijn vertoont, krijgen we vaker te maken met perioden van schaarste. Wat kunnen telers doen om hun watersysteem jaarrond robuuster en efficiënter te maken?

Telers worden vaker geconfronteerd met extreme buien en langdurige perioden zonder noemenswaardige neerslag. Dat maakt maatregelen wenselijk om het watergebruik te verlagen, in korte tijd meer water te kunnen verwerken (via ruimere goten, ruimere afvoerpijpen met dito bochten) en de buffercapaciteit te vergroten. Aan de hand van een standaard tomatenteelt en variabele factoren - neerslaghoeveelheid, buffercapaciteit (m3/ha), lozen, vernevelen, belichten, terugwinning van verdampingswater - liet Jim van Ruijven modelberekeningen zien die inzicht gaven in de ‘water use efficiency’ (watergebruik in liters per kg product) en de benodigde hoeveelheid aanvullend gietwater van externe bron (leiding- of osmosewater).

Neerslag en buffercapaciteit
Hoewel de ‘water use efficiency’ op verschillende manieren is te definiëren (reken je brijn vanuit omgekeerde osmose en reinigingswater vanuit de teeltwisseling wel of niet mee?) en de uitkomsten daar mede van af hangen, was het voor telers vooral interessant om alle waterstromen mee te rekenen en te zien in hoeverre hun bestaande of mogelijk nieuwe bedrijfssituatie (buffercapaciteit) afhankelijk is van aanvullende waterbronnen in een nat, gemiddeld of zeer droog jaar zoals 2018.
Om het in een gemiddeld jaar zonder aanvullend gietwater te hoeven stellen, zou een tomatenbedrijf maar liefst 2.200 m3/ha moeten kunnen bufferen. Daar zijn de meeste bedrijven niet op berekend. Bij een zeer krappe buffercapaciteit van 500 m3/ha zou in een gemiddeld jaar ruim 1.900 m3/ha aanvullend gietwater nodig zijn en in een extreem droog jaar zoals 2018 bijna 6.500 m3/ha.
“Het is dan ook niet verwonderlijk dat er bij nieuwbouwprojecten in een veel ruimere buffercapaciteit wordt voorzien dan tot voor kort gebruikelijk was”, stelde de onderzoeker vast. “Enkele bedrijven hebben zelfs bassins laten plaatsen waarin ze 3.000 m3/ha kwijt kunnen.”

Watergebruik verlagen
Wie het met een lagere opslagcapaciteit moet stellen, hoeft niet bij de pakken neer te zitten. Van Ruijven liet zien dat er minder gietwater nodig is (voor verdamping) als er bij hogere luchtvochtigheid wordt geteeld, zoals gebruikelijk is in Het Nieuwe Telen. Een RV-verhoging van gemiddeld 85 naar 95% bespaart ruim 700 m3/ha, had de onderzoeker berekend. Logischerwijze scheelt het ook wanneer er geen sprake meer is van waterverlies via de looskraan. De impact hiervan op het totale verbruik is echter beperkt.

Water terugwinnen
Een andere mogelijkheid om de behoefte aan aanvullend gietwater te verlagen, is terugwinning van verdampingswater uit de kaslucht. In volledig gesloten teeltruimten gebeurt dat standaard, maar het kan op termijn ook voor kasteelten interessant worden. Hetzij alleen in de winter, hetzij jaarrond in combinatie met koeling.
Vooral dat laatste kost veel energie. Om meer inzicht te krijgen in de technische en economische mogelijkheden van actieve kasluchtontvochtiging in relatie tot het watervraagstuk en het streven om niet afhankelijk te zijn van aanvullende waterbronnen, is er een projectvoorstel ingediend bij de Topsector Tuinbouw & Uitgangsmateriaal. “Daar is het goed ontvangen, maar we wachten nog op groen licht vanuit het bedrijfsleven”, meldt Van Ruijven. “Hopelijk onderkent men het belang van dit project en kunnen we er volgend jaar mee aan de slag gaan.”

Meer nieuws watergift

Beregenen met bier

In plaats van restwater uit de industrie op het oppervlaktewater te lozen, kan het worden benut voor droogtebestrijding in de landbouw. KWR gaf in…

Lees meer